Mindfulness zou vertaald kunnen worden als ‘opmerkzaamheid’ of ‘aandachtigheid’. Het gaat over met aandacht zijn bij wat er is, zonder er over te oordelen of het anders te willen. Mindfulness is een vaardigheid die aangeleerd kan worden in een achtweekse training. Uit onderzoek blijkt dat deze training een gunstige uitwerking heeft op mensen met uiteenlopende psychische aandoeningen. Zo hebben mensen bijvoorbeeld minder last van angst en depressiviteit, en kan de weerbaarheid voor stress-gerelateerde klachten toenemen.

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat het aanleren van mindfulness via een training bij verschillende groepen mensen gunstige gezondheidseffecten heeft. Mindfulness heeft vooral een gunstig effect op psychische klachten zoals angst en depressie en op het omgaan met stress. Echter, het onderzoek naar de effecten van mindfulness op veroudering staat nog in kinderschoenen en hetzelfde geldt voor het onderzoek naar de effecten van mindfulness op dementie. Er zijn wel aanwijzingen dat mindfulness een bijdrage kan leveren aan gezonde veroudering. Er is bijvoorbeeld een verband aangetoond tussen stress en veroudering van de lichaamscellen. Door het verminderen van stress door een mindfulness training zou dit proces beïnvloed kunnen worden. Daarnaast lijkt het erop dat bepaalde oefeningen uit de mindfulness training, zoals meditatie, zowel de activiteit als de structuur van de hersenen kunnen veranderen. Onderzoek laat zien dat mensen die mediteren in bepaalde gebieden meer hersenweefsel hebben dan mensen van dezelfde leeftijd die niet mediteren. Het blijft echter de vraag of dit door meditatie komt of misschien toch door andere factoren. Om dichterbij het antwoord te komen is onderzoek nodig waarbij mensen worden ingedeeld in twee groepen: een groep die mediteert, en een groep die dat niet doet. Deze groepen zouden dan jaar gevolgd moeten worden om te kijken wat precies het effect is op de hersenen en de hersenfuncties. Totdat er meer van dit type onderzoek gedaan is, kunnen er nog geen harde conclusies getrokken worden over het effect van mindfulness op veroudering en op de kans om dementie te krijgen op latere leeftijd. Wel is er wetenschappelijke bewijs voor de positieve invloed op het welzijn en kwaliteit van leven van deelnemers aan de training. Bijvoorbeeld in een studie met oudere deelnemers voelden de mensen die de mindfulness training hadden gevolgd zich minder eenzaam. In de media wordt soms het beeld gewekt dat ‘mindful leven’ de oplossing voor een breed scala aan problemen is. Het is echter onmogelijk om in deze fase te zeggen dat mindfulness training dementie kan voorkómen of zelfs kan bijdragen aan genezing. Er zijn wel voldoende aanwijzingen dat een mindfulness training kan bijdragen aan een betere kwaliteit van leven. Met het TANDEM-project hopen we aan het onderzoek bij te dragen om de training geschikt te maken voor zowel de mantelzorger als de persoon met beginnende dementie, om zo het welzijn van hen allebei te verbeteren.

Op dit moment is dementie of het geven van mantelzorg aan iemand met dementie voor de meeste zorverzekeraars nog altijd geen reden om de training te vergoeden. Er zijn echter wel zorgverzekeraars die de training gedeeltelijk vergoeden vanuit uw aanvullende verzekering (informeer hiernaar bij uw eigen verzekering). Ook kan het zijn dat in uw gemeente een training (deels) vanuit een WMO-voorziening wordt betaald (WMO = Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning). Ons advies is om met uw toekomstige trainer in overleg te gaan over hoe de training in uw geval het beste gefinancieerd kan worden. Meer informatie over de vergoeding van mindfulnesstrainingen vind u op de website van de VMBN, een beroepsorganisatie van mindfulnesstrainers.

Artikelen in het Nederlands: Mindfulness, cognitieve functies en ‘succesvol ouder worden’ (Martin van Boxtel & Anne Speckens, 2014) Mindfulness voor Ouderen (Franca Warmenhoven & Linda Schipper, 2012) Artikelen in het Engels: Benefits of Mindfulness Training for Patients with Progressive Cognitive Decline and their Caregivers (Paller et al., 2014) Searching for the philosopher’s stone: promising links between meditation and brain preservation (Luders & Cherbuin 2016)

Er zijn inmiddels meerdere artikelen en reviews verschenen over de wetenschappelijke achtergrond en resultaten van de TANDEM-training. In het menu onder 'Trainers' vind je een overzicht hiervan. Een deel van de publicaties is vrij op te vragen bij het betreffende tijdschrift.

Bos, P. (2011). Loving Someone Who Has Dementia: How to find Hope While Coping with Stress and Grief. Dirks, R., Olde Rikkert, M. (2016). Ik heb dementie. Kabat-Zinn, J. (2013). Mindfulness voor beginners: het hier en nu en je leven herwinnen. Maex, E. (2006). Mindfulness: in de maalstroom van je leven. McBee, L. (2008). Mindfulness-Based Elder Care. A CAM Model for Frail Elders and Their Caregivers. van Gerven, M. & van Tellingen, C. (red.) (2014). Dementie en ik. [gratis PDF] Thé, Anne-Mei (2017). Dagelijks leven met dementie - Een blik achter de voordeur.